تاریخچه مدرسه دارالفنون تهران ؛ از اولین مدرسه مدرن تا میراثی تاریخی

در قلب تهران، جایی میان هیاهوی تاریخ و معماری کهن، بنایی ایستاده که روزگاری دروازه ورود ایران به دنیای نوین دانش و علوم غربی بود. این بنا مدرسه دارالفنون، میراث ماندگار اندیشه‌ی امیرکبیر است. اینجا فقط یک مدرسه نبود، بلکه نقطه‌ی آغاز مدرن شدن ایران بود؛ جایی که رویاهای یک وزیر جسور، به شکل کلاس‌های درس و اتاق‌های پژوهش جان گرفتند. دارالفنون با تاریخچه دور و دراز خود هر ساله میزبان خیل عظیمی از گردشگران است. این بنای زیبای تاریخی، هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.

در ادامه سفری خواهیم داشت به گذشته‌ی پرافتخار دارالفنون امیرکبیر، جایی که اولین جرقه‌های مدرنیته در ذهن نسل آینده ایران شعله‌ور شد. هتل آساره در این بلاگ قصد دارد شما را با تاسیس مدرسه دارالفنون، دلیل تاسیس دارالفنون توسط امیرکبیر، تاریخچه، آدرس دسترسی، تصاویر، مزایا و معایب، معماری و ویژگی های مدرسه دارالفنون آشنا کند. با ما همراه شوید تا پرده از گذشته‌ای برداریم که هنوز هم نفس می‌کشد.

مدرسه دارالفنون چیست؟

مدرسه دارالفنون تهران اولین بنیاد آموزش نوین در ایران است. بنای این مدرسه که در سال 1267 قمری (معادل 1230 شمسی) برای آموزش علم تاسیس شد. مدرسه دارالفنون با حدود 200 سال قدمت و معماری منحصربفرد، اصالت هنر و فرهنگ ایرانی را نشان می‌دهد. دارالفنون رویای بزرگ مردی است که خواست ایران را از دل تاریکی جهل به روشنای آگاهی برساند.

تاسیس مدرسه دارالفنون

تاسیس مدرسه دارالفنون از اقدامات کیست؟ بنای مدرسه دارالفنون به دستور محمد تقی خان فراهانی (ملقب به امیر کبیر) احداث شد. مدرسه دارالفنون در زمان کدام پادشاه تاسیس شد؟ محمد تقی خان فراهانی صدر اعظم ناصرالدین شاه بود.

حتماً این سوال ذهتان را درگیر کرده که چرا امیر کبیر مدرسه دارالفنون را تاسیس کرد یا هدف امیرکبیر از تاسیس مدرسه دارالفنون چه بود؟ در ادامه به پاسخ این سوال‌ها نیز خواهید رسید.

امیرکبیر خدمات ارزنده‌ای برای ایران انجام داد. یکی از برجسته‌ترین اقدامات او تاسیس این مدرسه بود که در ایجاد آگاهی علمی و فرهنگی ایرانیان تاثیر بسزایی داشت.

دلیل تاسیس دارالفنون توسط امیرکبیر چه بود؟

در زمان قاجار جنگ‌هایی بین ایران و روسیه رخ داد که با شکست ایرانیان و از دست رفتن بخش‌های زیادی از ایران همراه شد. امیرکبیر در سال 1244 قمری با 22 سال سن همراه گروهی، برای پوزش خواهی از کشته شدن کاردار روسیه در ایران، به روسیه سفر کرد. امیرکبیر در روسیه شاهد پیشرفت‌های علمی، مدارس و کارخانه‌ها بود و تصمیم گرفت برای آموزش و آگاهی در ایران چاره‌ای بی‌اندیشد. او پس از بازگشت از سفر، دلیل عقب ماندگی ایران را نا‌آگاهی و کمبود دانش و مبحث آموزش را نیاز اصلی مردم کشور دانست و تصمیم گرفت ساختمانی برای تدریس علم در تهران تاسیس کند. هدف اصلی محمد تقی خان فراهانی، استقلال علمی، فنی و نظامی کشور بود تا ایران از وابستگی به مستشاران خارجی بی‌نیاز شود.

امیرکبیر معلمان معروفی را با حقوق سالانه معادل 4400 تومان، از اتریش به ایران دعوت کرد. در بین این معلمان دکتر پولاک طبیب پنج ساله مخصوص ناصرالدین شاه هم بود. متاسفانه دوران صدراعظمی سه سال و سه ماهه امیرکبیر، کفاف دیدن دارالفنون را به او نداد و چند روز قبل از احداث مدرسه، از سمت خود عزل و به دستور شاه به کاشان تبعید شد. احداث مدرسه دارالفنون تهران از سال 1267 قمری آغاز شد. نام “دارالفنون” معادل اصطلاح فرنگی “پلی تکنیک” می‌باشد.

تاریخچه مدرسه دارالفنون امیرکبیر

امیرکبیر در زمان صدراعظمی خود اقدمات برای مملکت انجام داد. تاسیس مدرسه دارالفنون امیرکبیر، هدف اصلی او در جهت ارتقای سطح دانش و آگاهی مردم کشور بود. دارالفنون امیرکبیر، با حضور ناصرالدین شاه، میرزا آقا خان نوری (صدراعظم دوم شاه) با 7 معلم و 30 دانش ‌آموز افتتاح شد. این دانش آموزان فرزندان درباریان و اعیان نشینان بودند. پس از گذشت چند ماه از تاسیس، تمامی کلاس‌های آن پر از دانش آموز شد.

مدرسه دارالفنون امیر کبیر 80 سال فعالیت داشت. در سال 1308، این بنا به دستور یحیی خان اعتماد الدوله (وزیر وقت) تخریب و ساختمان فعلی با نقشه جدید ساخته شد. ساختمان امروزی با نظارت معمار روسی، نیکولاس مارکوف ساخته شد. در سال 1317 مدرسه به دبیرستان دارالفنون تهران تبدیل شد و تا سال 1357 به عنوان دبیرستان بود. پس از پیروزی انقلاب، تا سال 1368 از این بنا به عنوان مرکز تربیت معلم و آموزش ضمن خدمت آموزش و پرورش استفاده می‌شد.

معماری مدرسه دارالفنون

معماری مدرسه دارالفنون برگرفته از سبک معماری قاجاری است. میرزا رضا مهندس باشی فارغ التحصیل رشته مهندسی از لندن، انتخاب امیرکبیر برای معماری مدرسه دارالفنون بود. ساخت این بنا نزدیک به یک سال طول کشید و در سال 1268 قمری افتتاح شد. این مدرسه با آجرهای 5 سانتی، طراحی شده است. این ساختمان شامل 50 اتاق یک شکل و هم اندازه با 4 متر طول و عرض، در چهار طرف حیاط و در دو طبقه می‌باشد. بزرگترین اتاق این مجموعه مربوط به مسجد آن بوده که در قسمت غرب است.

سالن اصلی مدرسه در قسمت جنوبی قرار دارد. معماری مدرسه دارالفنون با دیوارهای گچی، آجری، خاکی و کاهگلی طراحی شده است. در وسط حیاط، در میان درختان زیبا و بزرگ، حوض بزرگی برای رفع تشنگی دانش‌آموزان ساخته شد.

حیاط بازی در بخش شمالی و انبار در بخش شرقی مدرسه قرار دارد. قرار دارند. در قسمت جنوبی دارالفنون امیرکبیر، سالن آمفی تئاتر، نمازخانه و سکویی با ابعاد 7 در 6.5 متر است. درب ورودی این بنا با طاق بلند و دو ستون استوانه‌ای نقره ای رنگ، ابتدا در خیابان الماسیه بود که بعدها با اضافه شدن تالار به مدرسه به خیابان ناصری منتقل شد. این مدرسه دارای 2 درب ورودی می‌باشد. درب به شکل دو لنگه و از جنس چوبی بوده بالای آن کتیبه‌ای با نام و سال تاسیس این بنا قرار دارد.

تصاویر مدرسه دارالفنون

تصاویر مدرسه دارالفنون، روایت‌گر تاریخ‌اند. این تصاویر ما را به روزهایی می‌برند که آموزش، آرمان بود نه الزام! از نمای باشکوه ورودی با کاشی کاری‌های اصیل ایرانی تا حیاطی که روزگاری صدای گام‌های آینده‌سازان وطن را به خاطر دارد.

هر عکس مدرسه دارالفنون، بخشی از هویت این بنای تاریخی را به نمایش می‌گذارد. کلاس‌هایی با پنجره‌های بلند، تخته‌های گچی، و نیمکت‌هایی که شاید هنوز دست خط آرزوها بر رویشان باقی‌ست. دیدن تصاویر مدرسه دارالفنون، سفری بصری به گذشته‌ایست که هنوز زنده است.

دبیرستان دارالفنون تهران کجاست؟ | آدرس دبیرستان دارالفنون

آدرس دبیرستان دارالفنون: تهران – میدان امام خمینی ( میدان توپخانه قدیم)- خیابان ناصر خسرو – پلاک 266

ساعت بازدید از دبیرستان دارالفنون ؛ تلفن تماس با مدرسه دارالفنون امیرکبیر

دبیرستان دارالفنون تهران پس از چندین سال بازسازی، از سال 1398 برای بازدید عموم بازگشایی شد. روزهای بازدید از این بنا از شنبه تا چهارشنبه است. ساعت بازدید دبیرستان دارالفنون از ساعت 8 الی 16 و به صورت رایگان می‌باشد.

تلفن تماس با مدرسه دارالفنون امیر کبیر: 33113782 – 33932223 – 021

مزایا و معایب دارالفنون

سن دانش آموزان این مدرسه بین 14 تا 16 سال بود. دانش آموزانی که در درس‌ها نمرات خوبی می‌گرفتند به عنوان خلیفه درس یا دستیار معلم شناخته می‌شدند و به تدریس می‌پرداختند. تدریس در مدرسه از ساعت 8 صبح تا 15 بود و دانش آموزان ناهار را در مدرسه و به صورت رایگان صرف می‌کردند. از مزایای دارالفنون پرداخت پول به دانش‌آموزان بود.

آن‌ها یونیفرم مخصوص برای هر رشته داشتند. دو یونیفرم در سال به هر دانش آموز تعلق می‌گرفت که توسط خیاط مدرسه دوخته می‌شد. هر دانش ‌آموزی که از عهده امتحانات برمی‌آمد، مورد تشویق و تقدیر شاه قرار می‌گرفت و حقوق ماهیانه او افزایش می‌یافت. آغاز تحولات آموزشی در ایران، ارتقاء سطح علمی کشور، پرورش نخبگان و متخصصان برجسته از دیگر مزایای دارالفنون هستند.

با دانش‌آموزان مدرسه بر حسب خطایی که انجام می‌دادند برخورد می‌شد. سطح مجازات متغیر بود، از خط کش و چوب گرفته تا فلک و شلاق و در خطاهای نابخشودنی از مدرسه اخراج می‌شدند. محدود بودن پذیرش و امکانات، تمرکز بر نخبگان و عدم دسترسی عمومی، فشارهای سیاسی و مخالفت محافظه کاران با آموزش غربی از معایب دارالفنون بودند.

ویژگی های مدرسه دارالفنون

از ویژگی های مدرسه دارالفنون، آموزش‌های نظامی مانند پیاده نظام و سواره نظام، توپخانه و علوم مهندسی، داروسازی، پزشکی، معدن شناسی، نقاشی، موسیقی و تدریس زبان‌های آلمانی، ایتالیایی، انگلیسی و فرانسوی به دانش‌آموزان بود. پس از گذشت چند سال رشته‌های دیگری مانند تاریخ، جغرافیا، نقشه کشی، طب سنتی و زبان‌های روسی و عربی نیز به آموزش‌های این مدرسه اضافه شدند.

اولین مدرسه مدرن ایران با متد آموزشی غربی، حضور اساتید اروپایی و ترجمه کتاب‌های علمی، تحصیل چهره‌های برجسته علمی، سیاسی و فرهنگی، استفاده از تجهیزات آموزشی نوین در زمان خود، از ویژگی های مدرسه دارالفنون هستند.

نقشه دسترسی مدرسه دارالفنون  

دسترسی به مدرسه دارالفنون با مترو

ایستگاه مترو امام خمینی، نزدیکترین خط مترو به این مکان تاریخی است. از طریق خط 1 مترو (تجریش – کهریزک) و خط 2 (فرهنگسرا – صادقیه) در این ایستگاه پیاده شده و با حدود 10 دقیقه پیاده روی خود را به دبیرستان دارالفنون تهران برسانید.

دسترسی به مدرسه دارالفنون با اتوبوس

از طریق اتوبوس‌های پایانه امام خمینی و پایانه فیاض و با کمی پیاده روی به راحتی به دبیرستان دارالفنون خواهید رسید.

فاصله هتل آساره تا مدرسه دارالفنون

فاصله هتل آساره تا مدرسه دارالفنون حدود 4.9 کیلومتر و زمان سفر در حدود 20 دقیقه می‌باشد. اگر پس از بازدید از این مکان تاریخی تهران، به دنبال هتلی برای اقامت هستید، اتاق‌های هتل آساره با دسترسی آسان گزینه‌ای ایده‌آل برایتان هستند.

جاذبه های گردشگری اطراف مدرسه دارالفنون امیرکبیر

بازار بزرگ، موزه بانک ملی، کاخ گلستان، شمس العماره، موزه پمپ بنزین، سردر باغ ملی، موزه پست، موزه جواهرات و کاخ دادگستری از جاهای دیدنی تهران و نزدیک به مدرسه دارالفنون هستند.

کلام آخر

در زمان سلطنت ناصرالدین شاه تعداد 1110 دانش آموخته از این مدرسه فارغ التحصیل شدند. افراد معروفی مانند محمدحسن خان صنیع الدوله (رئیس دارالترجمه)، میرزا جهانگیر خان (مدیر روزنامه صور اسرافیل، احتشام السلطنه (رئیس مجلس شورای ملی) و… از دانش ‌آموزان بنام این مدرسه بودند. مدرسه دارالفنون تهران در 25 تیر ماه سال 1368 با شماره 1748 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. اگر به تاریخ و فرهنگ ایران علاقه دارید، بازدید از این بنای تاریخی را در تور تهران‌گردی خود قرار دهید.